Wojenne losy Papcia Chmiela
Henryk Jerzy Chmielewski urodził się 7 czerwca 1923 roku w Warszawie. Dorastał w kamienicy zwanej Piwnicą Gdańską przy ul. Nowomiejskiej 18/20. W latach 1930–1936 uczęszczał do Publicznej Szkoły Powszechnej nr 3 przy ul. Rybaki 32, a w 1936 roku rozpoczął naukę w prywatnym Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego przy ul. Marszałkowskiej 150. Był członkiem 70. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Opuścił miasto 7 września 1939, po radiowym apelu Romana Umiastowskiego, i dotarł do Łukowa.
ArMa
Podczas II wojny światowej dołączył do Armii Krajowej, służąc w 7. Pułku Piechoty „Garłuch”. Brał udział w Powstaniu Warszawskim w 1944 roku.
„Należał do Armii Krajowej, w jego domu odbywały się tajne spotkania podziemia”
– pisał o nim portal gov.pl po jego śmierci.
W 2009 roku Chmielewski wspominał ten okres w kontekście komiksu:
„Od 50 lat, czyli od czasu powstania Tytusa, chodził za mną ten temat (...) Ale jak pokazać Tytusa z jego małpimi dowcipami na tle tragicznych wydarzeń martyrologicznych, niepewności życia w każdej sekundzie, ginących kolegów, łez matek, walących się domów i niemieckich mordów? To, co narysowałem, nie może oczywiście służyć jako dokument historyczny, lecz mimo że jest fantazją, opiera się na prawdziwych wydarzeniach powstańczych”.
Początki kariery Papcia Chmiela
Po wojnie Chmielewski służył jako artylerzysta w Wojsku Polskim, gdzie odpowiadał za gazetkę wojskową. W 1947 roku rozpoczął pracę jako grafik w magazynie „Świat Przygód”, skierowanym do dzieci i młodzieży.
„Od 1 września 1947 Chmielewski zaczął pracować jako grafik w Świecie Przygód”
– podaje Wikipedia. Magazyn publikował zachodnie komiksy, m.in. „King of the Royal Mounted”, często bez licencji. Gdy zabrakło nowych odcinków, Chmielewski rysował własne przygody Kinga. W 1949 roku pismo połączyło się z „Na Tropie”, tworząc „Świat Młodych”. W czasach stalinowskich komiksy uznawano za „amerykańską formę sztuki”, co wstrzymało ich publikację.
mkw
W latach 1950–1956 Chmielewski studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
„Po zakończeniu studiów w 1956 roku rozważał zostanie plakacistą, ponieważ publikowanie komiksów wciąż nie było możliwe”
– relacjonuje Wikipedia. Jednak po odwilży gomułkowskiej w 1956 roku wrócił do rysowania komiksów.
„Tytus, Romek i A’Tomek” - narodziny legendy
W 1957 roku, po uruchomieniu Sputnika 1 przez ZSRR, „Świat Młodych” zaczął publikować „Romek i A’Tomek” z kosmiczną fabułą. Pierwszy odcinek ukazał się 22 października 1957 roku na okładce, nazwany „historyjką obrazkową”.
„Bohaterowie stali się popularni, a Chmielewski tworzył kolejne odcinki (już bez kosmicznego tła) pod tytułem Tytus, Romek i A’Tomek”
– opisuje Wikipedia. Seria opowiada o Tytusie de Zoo, mówiącym szympansie, który chce zostać człowiekiem, oraz harcerzach Romku i A’Tomku. W 1964 roku Chmielewski założył w „Świecie Młodych” Klub Tytusa, z humorystycznymi artykułami „pisanymi” przez Tytusa.
Daniela Toszycka-Nowak
W 1965 roku dyrektor Wydawnictwa Harcerskiego, Janusz Maruszewski, zaproponował komiks książkowy. Romek i A’Tomek mieli być harcerzami, sprawdzającymi, czy Tytus może zostać skautem. Komiks „Tytus harcerzem” ukazał się w 1966 roku w 30 tys. egzemplarzy, które rozeszły się w tydzień.
Wydawcy zlecili Chmielewskiemu stworzenie komiksu, który da "edukację przez rozrywkę i rozrywkę przez edukację”. Seria, licząca 31 tomów do 2008 roku, sprzedała się w milionach egzemplarzy.
„Do 2010 roku ukazało się 31 tomów przygód tej nietypowej kompanii”
– potwierdza TaniaKsiazka.pl.
Sukcesy Papcia Chmiela
„Tytus, Romek i A’Tomek” to najdłużej wydawana i jedna z najpopularniejszych polskich serii komiksowych.
Chmielewski wydał m.in. „Tytus, Romek i A’Tomek jako warszawscy powstańcy 1944” (2009), „Tytus, Romek i A’Tomek w Bitwie Warszawskiej 1920 r.” (2010) czy „Tytus, Romek i A’Tomek poznają historię hymnu Polski” (2016). W 2009 roku powstał film animowany „Tytus, Romek i A’Tomek wśród złodziei marzeń”.
Andrzej Adamkiewicz
Chmielewski pisał autobiografie: „Urodziłem się w Barbakanie” (1999) i „Tytus zlustrowany” (2007). Był też autorem ilustracji do książki Barbary Tylickiej ‘Generał Ciupinek’”. W 2009 roku Poczta Polska wydała znaczki z bohaterami serii, a w 2010 roku słuchowisko „Wyprawa na wyspy nonsensu”.
Jego twórczość doceniono licznymi odznaczeniami: Orderem Uśmiechu (1970), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009). W 2021 roku otrzymał pośmiertnie Order Orła Białego.
„Papcio Chmiel został uhonorowany najwyższym odznaczeniem Rzeczypospolitej Polskiej – Orderem Orła Białego, co potwierdza jego ogromny wkład w polską kulturę i sztukę”
– pisano na fineartprints.pl.
Papcio Chmiel dożył 97 lat!
W 1949 roku Chmielewski poślubił Annę Śliwińską. Mieli dwoje dzieci: córkę Monikę (ur. 1951), artystkę gobelinów, i syna Artura Bartłomieja (ur. 1957), pracownika Jet Propulsion Laboratory. Małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1974 roku. Mieszkał na warszawskim Mokotowie, najpierw przy ul. Modzelewskiego, a w ostatnich latach przy ul. Ku Wiśle.
Henryk Jerzy Chmielewski zmarł 22 stycznia 2021 roku w Warszawie w wieku 97 lat.
„Nie żyje Henryk Jerzy Chmielewski, Papcio Chmiel, autor najbardziej znanej polskiej serii komiksowej, ‘tata’ Tytusa, powstaniec warszawski, polski patriota”
– pisał wicepremier Piotr Gliński.
Andrzej Adamkiewicz
Prezydent Andrzej Duda stwierdził:
„Dla ludzi mojego pokolenia, którzy wyrośli na jego komiksach, kończy się pewna era”.
Chmielewski pozostawił niezatarte dziedzictwo.
„Żyłem na żartach, więc będę żartował, póki nie umrę. A do setki jeszcze mi trochę zostało”
– mówił w „Rzeczpospolitej”.
Nie dożył 100 lat, ale, jak zauważył Gliński, „pozostaną z nami Jego rysunki, które mamy w pamięci”. Szkoły w Warszawie (nr 361 na Białołęce, nr 214 na Bielanach) i skwer w Krakowie noszą jego imię. W 2023 roku odsłonięto rzeźbę wannolotu w Krakowie, a murale z Papciem i bohaterami powstały m.in. w Gdańsku i Gorzowie.
„Jego praca inspirowała i nadal inspiruje pokolenia twórców, a jego postaci, pełne humoru i mądrości, wciąż pozostają żywe w sercach czytelników”
– podkreślono na fineartprints.pl.
