Żuławski - uważany za reżysera kontrowersyjnego, lubiącego szokować widza - sam o sobie mówił w wywiadach: "Jestem osobnikiem krnąbrnym". "Robię filmy o tym, co mnie torturuje, a kobiety służą mi za medium" - to inna z jego wypowiedzi.
Jak to było z kobietami jako medium?
Pierwszą żoną Andrzeja Żuławskiego była Barbara Baranowska, którą reżyser poznał w trakcie prac nad tworzonym przez Wajdę segmentem "Miłości dwudziestolatków" (była wtedy związana z Adolfem Rudnickim). Podczas prac przygotowawczych do nakręcenia "Trzeciej części nocy" poznał Małgorzatę Braunek, którą zaangażował do głównej roli żeńskiej. Rychło wybuchł pomiędzy nimi romans, przypieczętowany rozwodami z dotychczasowymi małżonkami i ślubem. Z małżeństwa Żuławskiego i Braunek zrodził się pierwszy syn tegoż, Xawery Żuławski (ur. 1971). Szybko wybuchł jednak pomiędzy nimi konflikt; wkrótce po porodzie Braunek została zmuszona przez Żuławskiego do gry w "Diable", co opisywała jako traumatyczne doświadczenie. Po zakończeniu zdjęć do "Diabła" małżonkowie się rozwiedli.
Oleńka z "Potopu" skradła serca Polaków. A jak wyglądało życie Małgorzaty Braunek?
W Paryżu Żuławski ożenił się z malarką Hanną Wolską, z którego to związku urodził się jego drugi syn Ignacy (ur. 1978). W 1985 roku związał się z 17-letnią wówczas Sophie Marceau. Z tego nieformalnego związku urodził się jego trzeci syn Vincent (ur. 1995). Zdarzało mu się emocjonalnie krzywdzić francuską artystkę. Podczas prac nad "Szamanką" reżyser wdał się w romans z Manuelą Gretkowską, która sama w książce "Posag dla Polki" z 2024 roku wspominała Żuławskiego jako „psychopatycznego narcyza”. Żuławski i Marceau, jak już pisaliśmy, rozstali się w 2001 roku, ale Marceau jako jedyna partnerka życiowa reżysera wspominała go pozytywnie: „gdyby nie Andrzej, pewnie długo jeszcze grałabym naiwne, sympatyczne nastolatki. Otworzył mnie, odblokował jako człowieka i kobietę”. Krótko (2007–2008) trwał nieformalny związek Żuławskiego z młodszą o 43 lata aktorką Weroniką Rosati, którego szczegóły reżyser później opisał w Nocniku.
Zdaniem monografistki Żuławskiego, Aleksandry Szarłat, Żuławski był mizoginem: „na partnerki wybierał młodziutkie dziewczyny, które mógł formować. Kształcił je, uczył, lepił niby Pigmalion, a kiedy już były uformowane, związek się kończył". Był również alkoholikiem. Ponadto w wielokrotnie udzielanych wywiadach celowo zmyślał szczegóły ze swojej biografii, wprowadzając w błąd zarówno czytelników, jak i dziennikarzy.
Związek z Marceau
Dla wielu wielkim szokiem był związek Żuławskiego z nastoletnią jeszcze Sophie Marceau.
Andrzej Żuławski na łamach "Vivy!" tak opowiadał o Marceau:
- Zdziwiło mnie: to niemożliwe, żeby aktorka z takich francuskich filmików mogła być zdolna. Specjalnie poszedłem zobaczyć ją w kinie. Ale nadal była zdolna. Przytkało mnie, że ta 16-letnia dziewczynka ma sobie coś zjawiskowego, czego nie można ominąć
Polski reżyser przekonywał, że dzieląca ich różnica wieku jest nieodczuwalna. - Zosia ma taką mądrość - nie wiem, z jakiego atawizmu ona wypływa. Jest "przyczepna" do rzeczywistości, a ja nie - opowiadał.
- Każda rzecz ma swój początek i koniec. Zdaję sobie sprawę, że nie młodnieję (...). W każdym razie może się tak stać, że ona odejdzie. Ale ja też mogę sobie pójść
- oceniał.
Polsko-francuska para zakończyła związek w 2001 r. - za decyzją stała właśnie Marceau, zaś gwoździem do trumny był alkoholizm reżysera. Gdy Żuławski zmarł, pojawiła się na pogrzebie.
Była na pogrzebie Żuławskiego
Marceau w wywiadzie dla francuskiego "Vogue'a" mówiła:
- Żyłam z nim przez 18 lat (...) Rodzice widzieli, że jestem samowystarczalna, bo miałam pieniądze i pracowałam. W wieku 15 lat rzuciłam szkołę i kupiłam własne mieszkanie w Paryżu. Potem, bardzo szybko, znalazłam się w związku z Andrzejem Żuławskim, którego podziwiałam. Odizolowałam się na jakiś czas. Żyliśmy na uboczu. Nie widywaliśmy się z wieloma znajomymi czy rodziną.
Potem stwierdziła, że "to był czas, w którym musiała zbudować swoją tożsamość".
- Bo gdybym tego nie zrobiła, wszyscy inni mówiliby mi, kim powinnam być, ale kim w ogóle byłam? Nie myślałam o tym w ten sposób, ale najwyraźniej musiałam nadać sobie strukturę, pielęgnować siebie i stale się rozwijać. Wróciłam więc do szkoły, by skupić się na sobie i spodobało mi się to
- przyznała.
Zaczynał jako asystent Wajdy
Reżyser, scenarzysta i pisarz Andrzej Żuławski urodził się 22 listopada 1940 r. we Lwowie. Szkołę średnią skończył we Francji. Studiował na wydziale reżyserii wyższej szkoły filmowej IDHEC w Paryżu (Institut des Hautes Etudes Cinematographiques, ukończył ją w 1965 r.). Ojciec przyszłego filmowca, pisarz i dyplomata Mirosław Żuławski, w latach 1956-1965 pracował w Paryżu, reprezentując Polskę w UNESCO.
Na początku swojej filmowej kariery Andrzej Żuławski był asystentem i drugim reżyserem u Andrzeja Wajdy - na planach jego filmów "Samson" (1961), "Miłość dwudziestolatków" (1962) i "Popioły" (1965).
Pierwszym głośnym filmem Żuławskiego była "Trzecia część nocy" z 1971 r., w którym role zagrali Małgorzata Braunek i Leszek Teleszyński, a autorem zdjęć był Witold Sobociński. W "Trzeciej części nocy", z akcją osadzoną w czasie II wojny światowej, tematyka okupacyjna jest tłem dla rozważań o uniwersalnych problemach: miłości, wierności, odwadze i śmierci.
W 1972 r. Żuławski zrealizował film grozy "Diabeł", który cenzura zatrzymała na 16 lat (premiera odbyła się dopiero w 1988 r.)., a następny film, "Najważniejsze to kochać" (1975), nakręcił poza Polską; była to wspólna produkcja RFN, Francji i Włoch, wystąpili w niej Romy Schneider i Klaus Kinski.
W "Opętaniu" z 1981 r. - dramacie psychologicznym z cechami horroru, uważanym przez wielu krytyków za najlepszy film Żuławskiego - główne role zagrali Isabelle Adjani i Sam Neill. Adjani otrzymała za tę kreację Nagrodę Jury w Cannes dla najlepszej aktorki.
Kolejnymi filmami Żuławskiego były "Kobieta publiczna" (1984, Francja) i "Narwana miłość" (1985, Francja). "Narwana miłość" to swobodna adaptacja powieści Fiodora Dostojewskiego "Idiota", w jednej z ról w tym filmie wystąpiła Sophie Marceau.
W 1989 r. odbyła się polska premiera filmu fantastycznego "Na srebrnym globie", o grupie badaczy kosmosu, którzy opuszczają Ziemię w poszukiwaniu wolności i szczęścia, lądują na nieznanej planecie i rozpoczynają budowę nowej cywilizacji. Żuławski pracował nad nim przez 12 lat (produkcję filmu blokowały władze PRL). Scenariusz oparł na powieści swojego stryjecznego dziadka, pisarza Jerzego Żuławskiego.
Żuławski ma też w dorobku filmy:
- "Borys Godunow" (1989, Francja/Jugosławia/Hiszpania),
- "Moje noce są piękniejsze niż twoje dni" (1989, Francja),
- "Błękitna nuta" (1990, Francja),
- "Szamanka" (1996, Polska/Francja, z Iwoną Petry w roli kobiety, która zabija swojego kochanka),
- "Wierność" (2000, Francja).
W 2002 r. pojawił się jako aktor w serialu telewizyjnym "Niebezpieczne związki", wspólnej produkcji Wielkiej Brytanii, Francji i Kanady, zrealizowanej według powieści Choderlos de Laclos. Wcielił się w postać Antoine'a Gercourta. Główne role w tym serialu grali: Catherine Deneuve, Rupert Everett, Nastassja Kinski i Leelee Sobieski.
W 2002 r. został uhonorowany francuskim Orderem Legii Honorowej.
W 2010 r. wiele kontrowersji wzbudziła książka Andrzeja Żuławskiego pt. "Nocnik", z powodu której aktorka Weronika Rosati wytoczyła reżyserowi proces o ochronę dóbr osobistych. W 2015 r. Rosati wygrała ten proces.
Źródło: Viva!, pap.pl, wikipedia.com